Εισαγωγή
Σήμερα θα ήθελα να προβληματιστώ μαζί σας λίγο για το θέμα του θυμού και της οργής. Έχω την αίσθηση ότι η μέση θερμοκρασία στην κοινωνία μας έχει ανέβει τα τελευταία χρόνια.
Οι άνθρωποι είναι εξοργισμένοι, εκνευρίζονται πολύ πιο γρήγορα και το δείχνουν. Έτσι μου φαίνεται και κάποια στιγμή τέτοιου είδους εξελίξεις καταλήγουν στην κοινωνία και πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε.
Πιθανόν να έχετε ακούσει τον όρο "θυμωμένος πολίτης", ο οποίος δεν υπήρχε πριν από είκοσι χρόνια. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2010, εν μέρει σε σχέση με το Stuttgart 21 και εν μέρει με τις εξοργισμένες αντιδράσεις στους επικριτές του Sarrazin - όχι στον ίδιο τον Sarrazin, αλλά στους επικριτές του. Ο "θυμωμένος πολίτης" έγινε μάλιστα η κακή λέξη της χρονιάς το 2010.
Δεν είχα καν συνειδητοποιήσει για τον Sarrazin εκείνη την εποχή, αλλά άκουσα τον όρο "θυμωμένος πολίτης" σε σχέση με τον σιδηροδρομικό σταθμό της Στουτγάρδης. Και για μένα, ο όρος ήταν αρχικά θετικός, επειδή για πρώτη φορά φυσιολογικοί πολίτες διαδήλωναν κατά κάποιου πράγματος. Για μένα, ο "θυμωμένος πολίτης" ήταν μια προσβολή παρόμοια με τη λέξη "μακρυμάλλης λαϊκός" για τους οικολογικούς διαδηλωτές.
Μπορείτε να σκέφτεστε ό,τι θέλετε για το Στουτγκάρδη 21, αλλά το 2008 το συνολικό κόστος εκτιμήθηκε σε 2,8 δισεκατομμύρια και το 2019 η Ομοσπονδιακή Ελεγκτική Υπηρεσία προειδοποίησε ότι τα 8,2 δισεκατομμύρια πιθανόν να μην είναι αρκετά.
Αλλά ας μείνουμε στους οργισμένους πολίτες. Η θετική μου εικόνα για αυτή τη λέξη εξαφανίστηκε με την πάροδο του χρόνου, επειδή υπήρχαν όλο και περισσότερες διαδηλώσεις όπου απλά έβγαινε ο θυμός και η επιθετικότητα. Και κάπως έτσι χάθηκε και η βάση για διάλογο, π.χ. με την Pegida ή τις σημερινές διαδηλώσεις για τον κοροναϊό.
Όταν ήμουν νέος τη δεκαετία του '80, ήταν η εποχή των διαδηλώσεων για την ειρήνη και πάντα ένιωθα ότι αυτές οι διαδηλώσεις ήταν αρκετά μονόπλευρες, αλλά μπορούσες πάντα να μιλήσεις με αυτούς τους ανθρώπους. Υπήρχε συζήτηση, ακόμη και αν πίστευες ότι η γνώμη του άλλου ήταν λανθασμένη. Τότε, ο Τύπος ήταν επίσης αποδεκτός ως απαραίτητο μέρος αυτής της διαδικασίας διαλόγου.
Σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι δεν μιλούν πλέον, δεν θέλουν πλέον να προβληματιστούν και συχνά υπάρχει μόνο θυμός. Έτσι μου φαίνεται.
Και συχνά συμβαίνει το ίδιο στα κοινωνικά δίκτυα και στο υπόλοιπο διαδίκτυο. Η οργή και ο ενθουσιασμός φέρνουν κλικ. Μου σπάει τα νεύρα. Αν δω τίτλους με περισσότερα από ένα θαυμαστικά κάπου, δεν διαβάζω το άρθρο για λόγους αρχής.
Αλλά οι άνθρωποι φαίνεται να είναι πιο αναστατωμένοι σήμερα απ' ό,τι παλιά. Ίσως αυτό σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι ζωντανός, κάποιο είδος ψυχολογικής βαθμολόγησης ή κάτι τέτοιο, δεν ξέρω.
Αλλά αρκετά με την εισαγωγή, ας δούμε τη Βίβλο. Έψαξα χονδρικά ολόκληρη τη Βίβλο για κείμενα σχετικά με το θέμα "θυμός" και τα οργάνωσα λίγο.
Η οργή του Θεού
Η Βίβλος μιλάει πιο συχνά για την οργή του Θεού, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα σήμερα, απλώς μια νύξη ότι ο Θεός χρειάζεται πολύ χρόνο για να θυμώσει: (Νεεμίας 9:17β- NL)
Ίσως θα πρέπει να το έχουμε αυτό κατά νου όταν σκεφτόμαστε τον ανθρώπινο θυμό.
Ο ανθρώπινος θυμός
Ο θυμός μπορεί επίσης να έχει θετικό αποτέλεσμα.
Ο θυμός ως κίνητρο
Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία από τις πρώτες ημέρες του βασιλιά Σαούλ στο Α΄ Σαμουήλ 11, η οποία αρχίζει ως εξής (εδ. 1-3):
Το κλίμα στην Ιαβές δεν ήταν σίγουρα τόσο καλό τώρα (εδ. 4-7).
Μπορούμε βεβαίως να διαφωνήσουμε για τις λεπτομέρειες του τι συνέβη, αλλά το Πνεύμα του Θεού τον έπιασε, θύμωσε πολύ και έδρασε. Το κείμενο συνεχίζει λέγοντας ότι οι Αμμωνίτες νικήθηκαν επειδή ο Σαούλ ενεργεί σκόπιμα και σκόπιμα με τον θυμό του.
Υπάρχει ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από τον Πάπα Γρηγόριο τον Μέγα από τον 6ο αιώνα (το πήρα από τον καλλιτέχνη καμπαρέ Georg Schramm):
Η
λογική μπορεί να αντιταχθεί στο κακό με μεγαλύτερη δύναμη όταν ο θυμός είναι στην υπηρεσία της.
Δεν πρόκειται για τυφλή οργή, "διότι η οργή είναι η αχαλίνωτη αδελφή του θυμού". Επίσης ένα απόσπασμα, αλλά δεν ξέρω από ποιον.
Ένα άλλο παράδειγμα παραγωγικού θυμού είναι ο Ελιού (Ιώβ 32:2), ένας νεαρός άνδρας του οποίου ο θυμός τον οδηγεί να αντιπαρατεθεί αντικειμενικά και να διαφωνήσει με τον Ιώβ. Και λέει καλά πράγματα και, σε αντίθεση με τους άλλους τρεις φίλους του Ιώβ, οι λόγοι του δεν καταδικάζονται στη συνέχεια από τον Θεό.
Ο θυμός του Ιησού
Βρίσκουμε επίσης θυμό στον Ιησού Χριστό. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να σκεφτούν τον καθαρισμό του ναού, αλλά δεν υπάρχει καμία αναφορά σε θυμό, μόνο ζήλο, αλλά όχι θυμό.
Έχω βρει δύο σημεία όπου ο Ιησούς ήταν θυμωμένος και ... ήταν... Ήταν θυμωμένος και αναστατωμένος με τη σκληροκαρδία των ιερέων που δεν ήθελαν να θεραπεύσει στο ναό το Σάββατο (Μάρκος 3:5).
Και ήταν γεμάτος θυμό και επίσης γεμάτος πόνο μπροστά στον τάφο του Λαζάρου, επειδή οι άνθρωποι δεν τον πίστευαν ότι ο Λάζαρος θα επανέλθει στη ζωή. Εκείνος το είχε ανακοινώσει και εκείνοι δεν τον πίστεψαν.
Και στις δύο περιπτώσεις ενήργησε αναλόγως και θεράπευσε ή και ανέστησε τον Λάζαρο από τους νεκρούς.
Δυστυχώς, όμως, ο ανθρώπινος θυμός συχνά δεν είναι τόσο παραγωγικός και συχνά έχει αρνητικές συνέπειες.
Ηλίθιος θυμός
Θα κατηγοριοποιούσα τον θυμό που προκύπτει από πληγωμένη υπερηφάνεια στον ηλίθιο θυμό, για παράδειγμα.
Τραυματισμένη υπερηφάνεια
Δύο παραδείγματα από τη Βίβλο.
Υπήρξε κάποτε ένας πανίσχυρος διοικητής στρατού που ονομαζόταν Νααμάν από το βασίλειο του Αράμ, ο οποίος είχε λέπρα (κάτι παρόμοιο με τη λέπρα). Και του είπαν ότι θα μπορούσε να βρει βοήθεια στο Ισραήλ και μέσω παρακάμψεων κατέληξε στον προφήτη Ελισσαιέ (Β΄ Βασιλέων 5:9-12, NL):
Δεν ξέρει ποιος είμαι; Είμαι σημαντικός και δεν θα μου φερθεί έτσι.
Εκείνος πείθεται, ξεπερνά τον θυμό του, κάνει μπάνιο στον Ιορδάνη και θεραπεύεται. Ο θυμός του παραλίγο να αποτρέψει τη θεραπεία του. Αλλά εδώ υπήρχε ένα αίσιο τέλος.
Ένα άλλο παράδειγμα χωρίς αίσιο τέλος μπορεί να βρεθεί στο Α΄ Βασιλέων 21, το οποίο αναφέρεται στον βασιλιά Αχαάβ (Α΄ Βασιλέων 21:1-4, NL)
Το λέει στη σύζυγό του Ιεζάβελ και εκείνη βάζει να δολοφονήσουν τον Ναβουθ, ώστε ο Αχαάβ να πάρει αυτόν τον αμπελώνα.
Ο θυμός από πληγωμένη υπερηφάνεια μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικά κακές πράξεις, γι' αυτό πρέπει να προσέχουμε.
Πικρία
Ένα συναφές αρνητικό συναίσθημα είναι η πικρία, δεν είναι το ίδιο με την πληγωμένη υπερηφάνεια αλλά κατά κάποιο τρόπο μοιάζει.
Στον Ψαλμό 73, ο ψαλμωδός ασχολείται με το γιατί οι κακοί τα πάνε τόσο καλά (Ψαλμός 73, 12.13- NL):
Γιατί αυτοί τα πάνε τόσο καλά και εγώ έχω τόσα προβλήματα; Αυτό δεν είναι δίκαιο.
Αλλά όταν αλλάζει την οπτική του γωνία, βγαίνει από την πράξη (Ψαλμός 73:21-25- NL):
Πιστεύω ότι, όπως ο ψαλμωδός, πρέπει να φτάσετε και εσείς ο ίδιος σε μια τέτοια προσωπική συνειδητοποίηση, σε αυτή την αλλαγή προοπτικής, σε αυτή τη νέα θεώρηση του Θεού.
Καθώς βρισκόμουν εδώ σε αυτό το σημείο της προετοιμασίας, αναρωτήθηκα τι ρόλο παίζει η πικρία στις πολλές διαδηλώσεις. Η πικρία για την αδυναμία απέναντι στους ισχυρούς: "Θα τους δείξουμε τώρα!".
Φυσικά, υπάρχει η τάση να υποθέτουμε αντικειμενικούς λόγους για τις διαδηλώσεις που θεωρούμε σωστούς ως προς το θέμα και κίνητρα όπως μίσος, πικρία κ.λπ. για τους άλλους. Δεν ξέρω, δεν μπορείς παρά να κοιτάξεις τα κεφάλια των ανθρώπων.
Ανεξέλεγκτος θυμός
Αλλά έχετε την εντύπωση, τουλάχιστον από τα μέσα ενημέρωσης, ότι ο θυμός στους δρόμους έχει αυξηθεί και γίνεται όλο και πιο ανεξέλεγκτος.
Μερικές φορές οι άνθρωποι κάνουν πράγματα από θυμό που μπορεί να μετανιώσουν αργότερα.
Ένα παράδειγμα από το Α΄ Σαμουήλ 20: Ο Ιωνάθαν διαφωνεί με τον πατέρα του Σαούλ για τον Δαβίδ και αυτό συμβαίνει στην κορύφωση της διαμάχης (Α΄ Σαμουήλ 20: 32-33- NL):
Νομίζω ότι ο Σαούλ θα το είχε μετανιώσει αν είχε χτυπήσει τον γιο του.
Υπάρχει επίσης κάποια σοφία σχετικά με αυτό το θέμα στις Παροιμίες:
Παροιμίες 12:16, NL
Παροιμίες 14:29; NL
Παροιμίες 29:11; NL
Αυτοδικαιωμένος θυμός
Μερικές φορές ο θυμός μας είναι επίσης κάπως αυτοδικαιωμένος. Συνήθως έχουμε περισσότερη υπομονή με τον εαυτό μας παρά με τους άλλους, για να είμαστε ειλικρινείς.
Υπάρχει ένα καλό παράδειγμα γι' αυτό στο Β΄ Σαμουήλ 12: Ο Δαβίδ είχε προηγουμένως σχέση με μια γυναίκα που ονομαζόταν Βηθσαβεέ, αλλά η γυναίκα αυτή ήταν παντρεμένη με έναν από τους στρατιώτες του, τον Ουρία, και όταν έμεινε έγκυος από τον Δαβίδ, έβαλε να δολοφονήσουν τον Ουρία και παντρεύτηκε γρήγορα τη Βηθσαβεέ, ώστε να μην αποκαλυφθεί αυτή η σχέση.
Ο προφήτης Νάθαν διηγείται αυτή την ιστορία ως παραβολή και ο Δαβίδ δεν το αντιλαμβάνεται αυτό και θύμωσε πολύ με αυτόν τον άνθρωπο από την παραβολή (Β΄ Σαμουήλ 12:5, NL):
Εσύ είσαι ο άνθρωπος, έπρεπε τότε να του πει ο Νάθαν. Δεν νομίζω ότι είναι τόσο σπάνιο το γεγονός ότι αξίζουμε την οργή μας.
Περισσότερη συμπόνια για τις αδυναμίες των άλλων μπορεί ήδη να μας βοηθήσει να κατηγορούμε λιγότερο τον εαυτό μας.
Αντιμετώπιση του θυμού
Πώς αντιμετωπίζετε λοιπόν τον θυμό; Πρέπει να πάρετε το συναίσθημα στα σοβαρά, διότι οι Παροιμίες 30:33- NL:
Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει συχνά.
Ωστόσο, στη Βίβλο βρίσκουμε κάποια σοφία που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε καλύτερα τον θυμό.
Εκκλησιαστής 7, 9- NL
Το έχουμε ξαναπεί αυτό- πρέπει να ελέγχεις τον εαυτό σου, αλλιώς θα πεις ή θα κάνεις ανόητα πράγματα.
Παροιμίες 19, 11; NL
Βοηθάει αν όχι μόνο επιμένετε στα δικαιώματά σας, αλλά μπορείτε επίσης να συγχωρείτε τα λάθη.
Και Παροιμίες 15, 1; NL
Μην δίνετε στον διάβολο την ευκαιρία να αποκτήσει εξουσία πάνω σας μέσω του θυμού!
Και μερικά εδάφια πιο κάτω (Εφεσίους 4:31, 32- NL):
Διότι, και αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε όταν σκεφτόμαστε τον θυμό (Ιάκωβος 1:20, NL):
Θα ήθελα να κλείσω το θέμα "Αντιμετώπιση του θυμού" με ένα από τα αγαπημένα μου χωρία (Ρωμαίους 12:18-21, NL):
Περίληψη
Επιτρέψτε μου να συνοψίσω.
- Για την οργή του Θεού ισχύουν τα εξής: Συγχωρεί, είναι ελεήμων και συμπονετικός, αργός στο θυμό και γεμάτος σταθερή αγάπη.
- Ο θυμός μπορεί επίσης να έχει θετικό αποτέλεσμα και να μας ωθήσει σε δράση. Ο Ιησούς ήταν μερικές φορές θυμωμένος, αλλά ταυτόχρονα ανησυχούσε και αναλάμβανε δράση.
- Υπάρχει όμως και πολύς ανόητος θυμός, που προκαλείται από πληγωμένη υπερηφάνεια (όπως για παράδειγμα στον Νααμάν) και πικρία.
- Ο ανεξέλεγκτος θυμός (ο θυμός) οδηγεί συχνά σε προβλήματα και είναι δείγμα σοφίας να ελέγχεις τον θυμό.
- Μερικές φορές ο θυμός είναι επίσης κάπως αυτοδικαιωμένος. Η συμπόνια για τις αδυναμίες των άλλων βοηθά εδώ.
- Και η Αγία Γραφή δίνει επίσης πολλές συμβουλές για το πώς να αντιμετωπίσετε τον θυμό: αυτοέλεγχος, καλοσύνη, συμπόνια, μη καλλιέργεια θυμού.
- Ο ανθρώπινος θυμός δεν λειτουργεί με τη δικαιοσύνη του Θεού και ενέργειες όπως η εκδίκηση πρέπει να αφήνονται εξ ολοκλήρου στον Θεό.