Εισαγωγή
(ο Ψαλμός 13 τραγουδήθηκε προηγουμένως)
Θα ήθελα να προβληματιστώ μαζί σας σήμερα σχετικά με αυτόν τον ψαλμό, ο οποίος είναι από τον βασιλιά Δαβίδ.
Συνέκρινα επίσης κάποιες μεταφράσεις και στην αρχή της Βίβλου του Λούθηρου του 2017 λέει: "Ένας ψαλμός του Δαβίδ, για να τραγουδιέται δυνατά" και αυτό έκανα. Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, η ελληνική λέξη "ψαλμός" προέρχεται από το ρήμα "ψαλλίζω", που σημαίνει "χτυπώ τις χορδές". Περιγράφει ένα τραγούδι με συνοδεία εγχόρδων και μπορεί να μεταφραστεί κυριολεκτικά ως "τραγούδι που χτυπιέται με χορδές".
Τότε το απήγγειλα ακριβώς σωστά.
Δεν θυμάμαι ακριβώς πότε συνέθεσα τη μελωδία για αυτόν τον ψαλμό, αλλά ήταν μια από τις πρώτες μελωδίες μου. Πρέπει να ήταν γύρω στο 1989 περίπου, όταν ήμουν 23 ετών.
Γιατί ένας ψαλμός σαν αυτόν με απασχόλησε σε εκείνη την ηλικία; Δυστυχώς, δεν μπορώ να θυμηθώ σε ποια κατάσταση ζωής βρισκόμουν εκείνη την εποχή: ίσως σε μια κρίση, σε ερωτική ασθένεια, δεν ξέρω.
Όταν εξετάζετε έναν ψαλμό, πρέπει πάντα να συνειδητοποιείτε ότι πολλοί από αυτούς τους ψαλμούς ήταν προσωπικές προσευχές που χύθηκαν σε ένα τραγούδι. Δυστυχώς, οι μελωδίες έχουν χαθεί, πράγμα που θεωρώ πολύ κρίμα.
Ορισμένα τραγούδια τραγουδήθηκαν σε μεγάλες ομάδες στο ναό, παρόμοια με τα τραγούδια της εκκλησίας και της λατρείας μας σήμερα, άλλα ίσως μόνο απαγγέλλονταν και όσοι αισθάνονταν ότι απευθύνονταν σε αυτούς κουβαλούσαν το τραγούδι μαζί τους στην καρδιά τους.
Σε τέτοιες τραγουδισμένες προσευχές παίζει ρόλο λιγότερο το δόγμα, το αληθινό και το ψευδές, και περισσότερο το προσωπικό συναίσθημα, η υποκειμενική αντίληψη.
Αυτό συμβαίνει και στον ψαλμό μας. Δύσκολα θα περνούσε από το μυαλό κάποιου εδώ να απαντήσει στα λόγια "Θα με ξεχάσεις για πάντα;": "Αυτή η δήλωση είναι ψευδής. Ο Θεός δεν είναι μακριά από κανέναν μας, το λέει η Βίβλος!"
Ο Δαβίδ δεν προσπαθεί να διδάξει ότι ο Θεός ξεχνάει τους ανθρώπους, αλλά έτσι ένιωθε όταν έγραφε τον ψαλμό και το εκφράζει.
Και θα ήθελα τώρα να προβληματιστώ περισσότερο πάνω σε αυτόν τον ψαλμό μαζί σας.
Ξεχασμένος από τον Θεό
Στους στίχους 2-3, ο Δαβίδ παραπονιέται για την τρέχουσα κατάστασή του, και μάλιστα κατά μία έννοια παραπονιέται ακόμη και στον Θεό.
Αυτές οι δηλώσεις ακούγονται σαν μομφές.
Στις διαπροσωπικές σχέσεις, αυτή η επιλογή των λέξεων δεν θα ήταν τόσο ευνοϊκή. Οι κατηγορίες είναι πιο πιθανό να δηλητηριάσουν το κλίμα παρά να βρουν λύσεις ή να θεραπεύσουν τις σχέσεις. Είναι προτιμότερο να δουλεύετε με μηνύματα του τύπου "εγώ", όπως:
- Αισθάνομαι ξεχασμένος από εσάς.
- Έχω την εντύπωση ότι μου γυρίζεις την πλάτη.
Αλλά ο Θεός μπορεί να το αντιμετωπίσει αυτό. Μαζί Του δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ατελές άτομο που μπορεί να εκλάβει τα λόγια με λάθος τρόπο.
Βρίσκουμε αρκετούς τέτοιους θρήνους και ψαλμούς στη Βίβλο, όπου οι άνθρωποι ουσιαστικά σηκώνουν τα χέρια ψηλά.
Και επειδή ο Θεός βλέπει ούτως ή άλλως μέσα από τις διατυπώσεις μας, την ευσεβή, εκλεπτυσμένη επιλογή των λέξεών μας, Του γίνεται πάντα σαφές τι εννοούμε ειλικρινά, πώς πραγματικά αισθανόμαστε, και αυτό είναι το καθοριστικό στοιχείο.
Πότε όμως αισθανόμαστε ξεχασμένοι από τον Θεό; Το "κρύβει το πρόσωπό του από μένα" είναι κάπου το ίδιο πράγμα. Ψάχνω τον Θεό και δεν τον βρίσκω. Οι προσευχές κολλάνε στο ταβάνι ή είναι σαν να λέγονται στον άνεμο. Πότε αισθάνεστε έτσι;
Θα ήταν σίγουρα ενδιαφέρον να ακούσουμε από όλους εδώ μέσα πότε αισθάνθηκαν έτσι στη ζωή τους, αλλά δεν πρόκειται να το κάνουμε αυτό τώρα.
Νομίζω ότι το πρόβλημα του Δαβίδ εκείνη τη στιγμή γίνεται πιο σαφές αν σκεφτείτε και το επόμενο εδάφιο 3: "Θλίψη είναι στην ψυχή μου, θλίψη στην καρδιά μου την ημέρα". Δεν μπορεί να βρει γαλήνη. Οι ανησυχίες του είναι τόσο μεγάλες που φοβάται πάντα ότι θα τον καταβάλουν, ότι δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί τη ζωή του. Και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ούτε τη θλίψη του, όποια κι αν είναι η αιτία της. Τον βαραίνει καθημερινά. Πιθανότατα δεν μπορεί να κοιμηθεί καλά τη νύχτα εξαιτίας των ανησυχιών του και κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν μπορεί καν να αφήσει για λίγο πίσω του τις ανησυχίες και τη θλίψη.
Είμαι σίγουρη ότι όλοι σας έχετε βιώσει πόσο εξαντλητική μπορεί να είναι η ανησυχία. Θα έχω αρκετά χρήματα, θα βρω δουλειά, θα τα καταφέρω στη δουλειά μου, τι θα συμβεί στα παιδιά μου, θα γίνω ποτέ ξανά καλά κ.λπ.
Και η θλίψη είναι κατά κάποιο τρόπο η όξυνση της ανησυχίας. Με την ανησυχία υπάρχει ακόμα ελπίδα, με τη θλίψη έχει ήδη τελειώσει. Για παράδειγμα, πώς θα αντιμετωπίσω το γεγονός ότι ένα αγαπημένο μου πρόσωπο με έχει εγκαταλείψει; Πώς αντιμετωπίζω τελικά τις χαμένες ευκαιρίες; κ.λπ.
Στην περίπτωση του Δαβίδ, η πηγή των ανησυχιών και της θλίψης του ήταν προφανώς ένας εχθρός που του έκανε τη ζωή δύσκολη.
Γνωρίζουμε από τη Βίβλο ότι ο Δαβίδ ήταν αρκετές φορές σε φυγή και δεν είχε πάντα εύκολη ζωή.
Στις μέρες μας έχουμε πιθανώς λιγότερους ανθρώπινους εχθρούς- κάποιοι βλέπουν εχθρούς εκεί που δεν υπάρχουν ή αισθάνονται ότι αντιμετωπίζονται με εχθρότητα, παρόλο που ο άλλος δεν το επιδιώκει. Ωστόσο, αν σας εκφοβίζουν συγκεκριμένα στη δουλειά ή στο σχολείο, το νιώθετε πραγματικά εχθρικά. Και συχνά δεν έχεις την ευκαιρία να υπερασπιστείς τον εαυτό σου ή να ξεκαθαρίσεις τα πράγματα.
Και όταν όλα μαζεύονται έτσι, ζεις ήδη με το ερώτημα "Μέχρι πότε;". Δεν μπορώ να το αντέξω άλλο. Πόσο ακόμα; Πότε θα τελειώσουν οι ανησυχίες και η θλίψη, πότε θα τελειώσει επιτέλους όλο αυτό, πότε θα ξαναδώ τη γη;
Ποια είναι η διέξοδος;
Φώτισε τα μάτια μου
Μπορείς να προσευχηθείς τώρα: Κύριε, δώσε να εξαφανιστούν οι εχθροί και να στερέψουν οι πηγές της θλίψης και να μην αισθάνομαι πλέον θλίψη.
Ο ψαλμωδός δεν το κάνει αυτό. Φυσικά, δεν ξέρω πόσο έχει σκεφτεί ο Δαβίδ τον ψαλμό του εδώ, αλλά κατά τη γνώμη μου προσεύχεται ακριβώς το σωστό πράγμα (εδ. 4,5):
Σύμφωνα με την υποσημείωση στη Βίβλο, το "κάνε τα μάτια μου λαμπερά" σημαίνει να ζωντανέψει κάποιος, να αναζωογονηθεί. Και άλλες μεταφράσεις, όπως η Καινή Διαθήκη, μεταφράζουν το αίτημα αυτό ως εξής: "Δώσε μου νέο θάρρος και κάνε τα μάτια μου να λάμψουν ξανά". Ορισμένες άλλες μεταφράσεις ερμηνεύουν επίσης την αίτηση αυτή ως αίτημα για νέο θάρρος.
Είναι μη ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι δεν θα έχουμε πια έγνοιες, θλίψη και εχθρούς σε αυτόν τον κόσμο. Ακόμη και στην αρχή της Βίβλου, στη Γένεση 3:19, προβλέπεται ότι θα πρέπει να τρώμε το ψωμί μας με τον ιδρώτα του προσώπου μας. Η προσπάθεια, οι κακουχίες, οι αντιδράσεις και οι ανησυχίες θα μας συνοδεύουν πάντα εδώ στη γη. Και παρόλο που ο ίδιος ο κόσμος είναι όμορφος και ένα δώρο, μπορεί επίσης να είναι αρκετά εχθρικός και δεν θα είναι ποτέ το πραγματικό, αιώνιο σπίτι μας. Αυτό μας περιμένει με τον Ιησού Χριστό.
Ο ψαλμωδός ζητά νέα ζωή, νέο θάρρος, νέα ελπίδα. Δεν κυλιέται στις ανησυχίες και τη θλίψη του.
Η ανησυχία είναι βέβαια κάτι βαθιά ανθρώπινο και αντιμετωπίζεται επίσης αρκετές φορές στην Καινή Διαθήκη (Ματθαίος 6:25-27- Καινή Διαθήκη):
Αυτό αφορά πρωτίστως την ανησυχία για τον εαυτό σας. Φυσικά, είναι κάτι άλλο όταν ανησυχείτε για τους άλλους, τους φροντίζετε ή τους παρέχετε. Βέβαια, το "ανησυχείτε" μπορεί επίσης να προστεθεί εκεί, αν οι άνθρωποι που σας έχουν εμπιστευτεί φαίνεται να βρίσκονται σε λάθος δρόμο.
Αλλά και εδώ το "ανησυχείτε" δεν καταφέρνει τίποτα.
Φυσικά, δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά ο βιβλικός τρόπος είναι (Φιλιππησίους 4:6, 7- Καινή Διαθήκη):
Το να ρίχνετε τις έγνοιες σας στον Ιησού είναι τελικά και αυτό που περιγράφει ο Δαβίδ εδώ στον ψαλμό του. "Φώτισε τα μάτια μου", "Στρέψε το βλέμμα μου από τις έγνοιες και τη θλίψη μου σε σένα, Θεέ μου, και δώσε μου νέο θάρρος". Το να κοιτάς τις έγνοιες δεν βοηθάει καθόλου.
Και τώρα ούτε ο εχθρός θα νικήσει, ακόμα κι αν η ζωή μου μπορεί να αρχίσει να παραπαίει.
Έχω εμπιστευτεί
Και τότε ο θρήνος μετατρέπεται τελικά σε χαρά.
Αυτή η δοξολογία εκφράζει ήδη τη βεβαιότητα ότι ο ψαλμωδός θα χαρεί για τη σωτηρία του. Τώρα είναι τόσο σίγουρος που μια μέρα θα διηγηθεί τη σωτηρία του Θεού.
Διαφορετικά ο χρόνος θα ήταν λίγο παράξενος. Στον ενεστώτα χρόνο του ψαλμού, οι ανησυχίες είναι μεγάλες και ζητά φωτεινά μάτια και κοιτάζει από τώρα στο μέλλον, φανταζόμενος πώς θα κοιτάξει πίσω από εκεί.
Έχουμε αυτή τη βεβαιότητα ότι θα χαρούμε και θα αγαλλιάσουμε για τη σωτηρία του Θεού στο μέλλον; Ανάλογα με την προσωπική μας κατάσταση, αυτό φαίνεται μερικές φορές δύσκολο να το φανταστούμε.
Ένα σημαντικό σημείο εδώ είναι η λέξη "χάρη". Κάποιες άλλες μεταφράσεις λένε "καλοσύνη" ή "αγάπη" αντί για "χάρη", αλλά σε αυτό το πλαίσιο η "χάρη" μου φαίνεται να είναι η καλύτερη μετάφραση.
Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα σε μια ζωή χωρίς έγνοιες και θλίψη, κανένα δικαίωμα σε λίγη ευτυχία. Προσωπικά, δεν το ζηλεύω από κανέναν, αλλά δεν υπάρχει τέτοιο δικαίωμα.
Μπορούμε να το ζητήσουμε, μπορούμε να ζητήσουμε φωτισμένα μάτια, κουράγιο και εμπιστοσύνη ότι ο Θεός έχει καλές προθέσεις μαζί μας.
Ίσως φωτισμένα μάτια σημαίνει επίσης ότι μπορείτε να δείτε λίγο πιο καθαρά, ότι μπορείτε να δείτε τι είναι πραγματικά καλό για εσάς και για τους άλλους, ότι μπορείτε να δείτε τη ζωή σας πιο καθαρά και να κατηγοριοποιήσετε καλύτερα τις ανησυχίες και τις θλίψεις σας.
Επειδή ο Θεός εννοεί το καλό με εσάς και εμένα, και μπορούμε να βασιστούμε στο γεγονός ότι μας έχει δείξει καλά πράγματα εκ των υστέρων.
Περίληψη
- Πολλοί ψαλμοί είναι προσωπικές προσευχές που έχουν διαμορφωθεί σε τραγούδι.
- Ο Δαβίδ θρηνεί σε αυτόν τον ψαλμό, κατηγορώντας μάλιστα λίγο τον Θεό. Αισθάνεται ξεχασμένος και καταβεβλημένος από ανησυχίες, θλίψη και εχθρούς.
- Δεν ζητά να απομακρυνθούν τα προβλήματα, αλλά ζητά φωτεινά, φωτισμένα μάτια, νέο θάρρος, νέα προοπτική.
- Εμπιστεύεται τη χάρη του Θεού. Δεν υπάρχει δικαίωμα στην ευτυχία και στην απαλλαγή από τις έγνοιες, αλλά ο Θεός εννοεί το καλό με εσάς και εμένα και μπορούμε να το εμπιστευτούμε αυτό, τόσο πολύ ώστε να τον δοξάσουμε γι' αυτό κάποια στιγμή εκ των υστέρων.